Nog niet zo lang geleden kreeg een kennis gordelroos. Zij had veel pijn de hele dag door. Paracetamol hielp niet. De huisarts schreef een morfineachtige pijnstiller voor die wordt gebruikt bij hevige pijn, zoals na operaties, verwondingen en kanker. Daarmee werd het na geleidelijk ophogen van de dosis enigszins dragelijk,

Herpes Zoster, beter bekend als gordelroos, is een huidinfectie veroorzaakt door het Varicella Zoster virus, dezelfde veroorzaker als waterpokken. Het is een nare ziekte met roodheid en blaasjes die vooral ouderen treft. Vaccinatie met een nieuw vaccin kan volgens het RIVM in 9 van de 10 gevallen van gordelroos voorkomen en lijkt in principe ook geschikt voor mensen met een minder goed functionerend immuunsysteem. Na vaccinatie houdt de bescherming lang aan. De Gezondheidsraad is positief over vaccinatie van ouderen met dit nieuwe vaccin. Maar in Nederland is het gordelroosvaccin niet opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma, omdat het te duur is. De prijs zou moeten dalen voordat zou kunnen worden overgegaan op grootschalige vaccinatie van ouderen. Landen als de Verenigde Staten, Australië, Nieuw-Zeeland, Engeland, Griekenland, Frankrijk en Italië hebben wel de gordelroosvaccinaties opgenomen in hun vaccinatieprogramma. Dat geldt ook voor Oostenrijk en Tsjechië, maar daar is het niet kosteloos.

Hoe vaak komt gordelroos voor?

Zo’n 90.000 mensen gaan jaarlijks naar de huisarts met klachten van gordelroos en ruim 400 mensen worden hiermee opgenomen in het ziekenhuis. De kans op gordelroos neemt toe met de leeftijd en het merendeel van de mensen is dan ook vijftig jaar of ouder. Gordelroos ontstaat bij die mensen die vroeger waterpokken hebben gehad. In Nederland heeft meer dan 95 procent van de mensen als kind waterpokken gehad. Het waterpokkenvirus raken we niet meer kwijt: het trekt zich na een doorgemaakte waterpokkeninfectie terug in de zenuwknopen van de zogeheten sensibele zenuwbanen (gevoelszenuwen). Gevoelszenuwen zorgen voor onze zintuigelijke waarneming zoals pijn, tast, warmte- en koudegevoel. Het virus kan jaren in slaapstadium aanwezig zijn om vervolgens actief te worden bij een verminderde weerstand. Eenmaal actief nestelt het virus zich in de gevoelszenuwen waardoor deze ontsteken en opzwellen, met aanhoudende pijn door beschadiging van de desbetreffende zenuwen. Wat zijn de verschijnselen van gordelroos? Gordelroos begint met jeuk, tintelingen of een hevige brandende of stekende pijn. Na enkele dagen verschijnen er blaasjes op het lichaam, meestal rond de buik of taille, maar soms ook rond oog of oor. Als gordelroos in het gezicht zit en zich uitbreidt naar het oog, kan het oog beschadigd raken. Behandeling door de oogarts is dan absoluut noodzakelijk. De blaasjes ontstaan in het huidgebied dat specifiek door een sensibele zenuw verzorgd wordt. Na 7 tot 10 dagen drogen de blaasjes in tot korstjes. De zenuwpijnen en tintelingen kunnen nog lang aanhouden. Ongeveer 12 procent van de mensen met gordelroos houdt na genezing last van pijn en dat leidt tot een grote ziektelast. Vooral ouderen boven de 70 jaar en mensen met kanker hebben een verhoogde kans op napijn. Napijn is een beruchte complicatie en wordt post-herpetische neuralgie (PHN) genoemd en kan maanden tot jaren aanhouden. Gordelroos is zeer besmettelijk en het vocht uit de blaasjes kan bij iemand die geen waterpokken heeft doorgemaakt de ziekte veroorzaken.

Waarom kan vaccineren zinvol zijn?

De belangrijkste reden voor vaccineren is het voorkómen van complicaties zoals post-herpetische neuralgie. Het gordelroosvaccin zorgt voor een booster van de natuurlijke afweer tegen het Varicella Zoster virus. De beschikbare types vaccins zijn niet overeenkomend in effectiviteit. Het ene type waarvan slechts één dosis gegeven hoeft te worden heeft een effectiviteit van ongeveer 60% voor mensen in de leeftijd van 60 tot 70 jaar. Het andere vaccin wordt in twee keer gegeven (moment x en vervolgens x + 2 maanden) en is daardoor twee keer zo duur. Echter wel met een effectiviteit van meer dan 90% voor alle leeftijdsgroepen.

Is vaccineren na een doorgemaakte gordelroos zinvol? Vaccinatie van ouderen en van mensen met een minder goed werkend immuunsysteem wordt ook geadviseerd na reeds doorgemaakte gordelroos, omdat er een risico is op een herhaling van de aandoening. Er hoeft niet eerst een minimumperiode te worden gewacht voordat vaccinatie kan worden toegediend: nadat de gordelroosblaasjes zijn ingedroogd kan al worden gevaccineerd.

De vaccinaties zijn duur: zo’n € 350 en worden zelden vergoed

Ja/ nee vaccineren tegen gordelroos?

Voordeel van vaccineren tegen gordelroos is dat de kans om gordelroos te krijgen kleiner is. In maat en getal: zonder prikken houden 40 van de 10.000 mensen lang pijn na gordelroos. Na vaccinatie 4 van de 10.000. Heb je al gordelroos gehad dan maakt vaccinatie de kans kleiner dat je lang zenuwpijn houdt als er weer een gordelroosuitbraak plaatsvindt. De vaccinaties zijn veilig en de bescherming houdt lang aan, mogelijk 15 jaar. Natuurlijk zijn er ook nadelen. De vaccinaties zijn duur, zo ongeveer € 350,00. De meeste zorgverzekeraars vergoeden de vaccinaties niet, tenzij er strikte medische redenen zijn zoals na stamcel- of orgaantransplantatie of bij behandeling met medicijnen die de lichaamsweerstand verminderen. Bij vaccinatie kunnen er milde bijwerkingen optreden, zoals pijn op de injectieplaats en spierpijn. Deze klachten kunnen zo’n 1-3 dagen duren en als hinderlijk worden ervaren. De vaccinaties kunnen gegeven worden door de huisarts of de GGD.

Ja/nee vaccinatie? Het is aan u om al dan niet een vaccinatie tegen gordelroos te overwegen. In het bijzonder als er bij u sprake is van een verminderde weerstand. Het is aan te raden om met uw huisarts of met uw eventuele medisch-specialist nut en noodzaak van vaccinatie tegen gordelroos te bespreken.

Mocht u overigens suggesties hebben voor onderwerpen zijn die u nader uitgelegd zou willen zien, laat het vooral weten.

Bronnen: RIVM, Landelijke Coördinatie Infectieziektenbestrijding (LCI-richtlijn gordelroos), de Gezondheidsraad en de Nederlands Huisartsengenootschap (NHG-richtlijn gordelroos).