Framing of denkraam is een overtuigingtechniek in de wereld van de communicatie waarbij woorden en beelden zo worden gekozen dat de lezer of de kijker de wereld vanuit een bepaald perspectief bekijkt. In de politiek, de media en de journalistiek wordt ditinstrument veelvuldig gebruikt om de manier waarop we naar de werkelijkheid kijken te beïnvloeden. De metafoor “aanrechtsubsidie” had niets te maken met het subsidiëren van aanrechten maar alles met de algemene heffingskorting en daarmee de gelijkberechtiging van man en vrouw en de belastingwetgeving. Het frame wordt een bril waardoor bepaalde informatie wel of andere informatie juist niet wordt gezien. Daarmee wordt dus de mening van de lezer of kijker bewust beïnvloed.

Ik wil met een paar voorbeelden laten zien wat de gevolgen kunnen zijn als we bepaalde informatie niet laten zien.

Bij de aanpak van de stokstofproblematiek is alle aandacht gefocust op het terugdringen van de veeteelt (varkens en koeien) omdat deze ammoniak uitstoten waadoor de bodem verzuurt en grote gevolgen heeft voor de natuurgebieden met een voedselarme bodem. Ik denk dat eenieder het wel eens is het feit dat we de uitststoot van ammoniak moeten beperken maar waarom alleen aandacht voor de varkens en de koeien in de omgeving van Natura 2000 gebieden. Dit is framing; alle aandacht schenken aan de negatieve gevolgen van de mest van varkens en koeien maar met geen woord spreken over de uitststoot van ammoniak van honderdduizenden honden en katten. Alsof die geen ammoniak uitstoten. Over paarden horen we so wie so al niks; ook die komen voor in de buurt van Natura 2000 gebieden. Blijkbaar is er in de dierenwereld gezien vanuit het mensenoog een bepaalde pikorde waar koeien en varkens onderaan staan.

Een onderwerp dat ons na aan het hart ligt; het voormalig Nederlands Indië. In het onderzoek dat is uitgevoerd naar het optreden van Nederlandse militairen in het voormalig Nederlandse Indië is – terecht – veel aandacht geschonken aan de rol van de militairen. Maar het is opvallend dat in de media -zowel geschreven als beeld – de rol van de toenmalige politici niet of nauwelijks aan de orde is gekomen. Bij het NPO 1 journaal, Nieuwsuur, landelijk bekende kranten als de Volkskrant wordt in de berichtgeving over dit onderwerp de naam van de toenmalige vice- premier en later premier Willem Drees nergens genoemd.

Terwijl de premier als primus inter pares toch uiteindelijk politiek verantwoordelijk was voor alles wat in Nederlands Indië plaatsvond. Alleen op de radio NPO 1 is zijn naam wel vernoemd. Ook dit is framing.

Het laatste voorbeeld is de klimaatdiscussie. We constateren met zijn allen dat ons klimaat verandert; zeer zeker de laatste jaren stijgt de gemiddelde temperatuur meer dan normaal gesproken mag worden verwacht met alle negatieve gevolgen van dien. In de media wordt de indruk gewekt dat deze temperatuurstijging een direct gevolg is van menselijk handelen; CO2 uitstoot door energie verbruik is daarvan één van de belangrijkste. Waar je nauwelijks iets van hoort dat er meerdere oorzaken zijn van de temperatuurstijging die niet door de mens zijn te beïnvloeden. De vorig jaar overleden Utrechtse hoogleraar en sterrenkundige Kees de Jager heeft veel gepubliceerd over de invloed van de zon op onze aarde. Hij heeft daarbij aangegeven dat vooral de toenemende lichtgevendheid van de zon (luminositeit) invloed heeft op de temperatuur op aarde.

Het gevolg van framing is dat we over belangrijke onderwerpen slechts beperkte informatie krijgen en/of dat ons belangrijke informatie wordt onthouden. Van ons als burgers wordt verwacht dat wij ons over de grote problemen die spelen is ons land en in de wereld zelfstandig een afgewogen mening vormen. Dat vraagt echter om eerlijke, transparante en volledige informatie van diegenen die ons van die informatie voorzien; media, politici en journalistiek. Maar het vraagt ook van ons een bepaalde kritische houding in de wijze waarop wij kennis nemen van wat geschreven wordt of op radio en televisie wordt gepresenteerd. Wellicht als tip: stel u zelf af en toe de vraag als u de krant hebt gelezen of het NPO journaal hebt gezien.

“Wat hebben ze gezegd maar vooral wat hebben ze niet gezegd”.

Marcel Celie, voorzitter